همه شما بارها نام سنگ بازالت را شنیده و یا حتی از نزدیک آن را لمس نموده‌اید. در بسیاری مواقع در محیط‌های کاری و ساختمانی هم با این سنگ سر و کار داشته‌اید. بازالت یکی از رایج‎ترین سنگ‌ها در سطح زمین است که در صنایع مختلف مانند ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این پست تلاش کرده که به بررسی سنگ‌های بازالت و کاربردهای آن بپردازیم.

سنگ بازالت چه نوع سنگی است؟

به آن دسته از سنگ‌های آذرین آتشفشانی که دانه‌های ریز به رنگ‌های تیره دارند، بازالت می‌گویند. مواد تشکیل دهنده این سنگ از مواد معدنی پلاژیوکلاز و پیروکسن می‌باشد. این سنگ‌ها به وسیله جریان گدازه و در آستانه‌ها و دایک‌ها ایجاد می‌گردد. بازالت‌ها را فراوان‌ترین سنگ‌های بستر می‌شناسند که پوسته اقیانوس را تشکیل خواهد داد. سنگ بازالت، یک سنگ تیره رنگ با محتوای سیلیس بوده که غنی از آهن و منیزیم است. حتی بعضی از آنها به صورت شیشه‌ای، ریز دانه و فشرده هستند. از نظر بافت، بسیار محکم و متراکم بوده و دانه‌های ریزی دارد.

مزیت‌های سنگ های بازالت

این دسته از سنگ‌ها به دلیل ترکیبات خاصی که دارند، کاربرد‌های مختلفی دارا می‌باشند بعضی از مزایای این نوع سنگ کاربری‌های آنها را مناسب‌تر کرده است. این مزایا شامل موارد زیر است.

• سختی بالا
• مقاومت بسیار بالا در برابر حرارت
• مقاومت مطلوب در برابر شرایط محیطی و جوی
• چسبندگی ایده‌آل و بالا
• مناسب در ساخت صفحات کامپوزیت
• مقرون به صرفه
• مناسب در مقیاس‌های بزرگ

ویژگی و خصوصیات منحصر به فرد سنگ بازالت

این نوع سنگ جزء آن دسته از سنگ‌هایی است که نسبت به دیگر انواع سنگ ساختمانی در زیر سطح زمین قرار گرفته است. قسمت اعظمی از حوضه‌های اقیانوسی سطح زمین به وسیله بازالت پوشانده می‌شود. این سنگ دارای سایه‌های مختلف خاکستری تا سیاه است. فرآیند عملیات خنک سازی سنگ‌ها موجب می‌گردد که یکسری مواد معدنی نامرئی ایجاد شده و آن را به یک ماده ریزدانه تبدیل نماید. همانطور که پیشتر هم عنوان نمودیم این سنگ بیشترین فراوانی را در پوسته زمین دارد، به طوری که در سیاره ماه، زهره، مریخ و سیارات دیگر هم به وفور یافت می‌گردد. کف اقیانوس‌ها هم از سنگه‌ای بازالت تشکیل شده که غیر قابل انفجار و غیر قابل احتراق است. از دیگر ویژگی‌های این سنگ هوازدگی آن است که موجب می‌گردد مقدار معینی از مواد به آرامی از سنگ‌ها آزاد شده و جذب گیاهان گردد.

اقسام متعدد سنگ بازالت

این سنگ‌ها که یکی از فراوان‌ترین سنگ‌های موجود در روی زمین هستند، دارای انواع مختلفی می‌باشند که بسیاری از آنها دارای ساختارهای جمع و جور و ریزدانه هستند. بازالت، به طور کلی و اساسی دارای خواص شیمیایی متفاوت است که در ادامه به صورت مختصر به انواع آنها اشاره می‌کنیم.

بازالت تولئیتی

بازالت‌های تولئیتی تقریباً در اعماق ۵۰ تا ۱۰۰ کیلومتری زمین تشکیل می‌شوند. بازالت‌های تولئیتی غنی از سیلیس و کمبود سدیم هستند و شامل بازالت‌های کف اقیانوس، بیشتر جزایر بزرگ اقیانوسی و اصولا بازالت‌های سیلابی قاره مانند فلات رودخانه کلمبیا می‌باشند. سنگ‌های بازالت در بسیاری از موارد به خاطر وجود تیتانیوم در انواع HIgh_TI و low _TI  دسته بندی می‌گردند.

بازالت خط الراس

نوع خط الراس میان اقیانوسی یک نوع بازالت تولیدی است که معمولاً در برآمدگی‌های اقیانوس فوران می‌کند و از نظر ویژگی‌های ناسازگار جالب توجه می‌باشد.

نوع آلومینا

این نوع سنگ بازالت حاوی سیلیکای اشباع شده یا بیش از حد اشباع نشده است. بازالت آلومینا بیش از ۱۷ درصد آلومینا دارد.

بازالت‌های قلیایی

بازالت‌های قلیایی در اعماق ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتری گوشته تشکیل می‌گردند، بسیاری از متخصصان در مورد منشاء سنگ بازالت با آلومینای بالا اختلاف نظر دارند. این نوع از بازالت ماده مذاب اولیه است که سرد شده و تبدیل به سنگ می‌گردد. بازالت قلیایی از نظر سیلیس خیلی کمبود دارد، ولی سرشار از سدیم می‌باشد. این نوع از بازالت غیر اشباع بوده و حاوی فلدسپاتوئیدها، فلدسپات قلیایی و فلوگوپیت است.

بونینیت

این نوع سنگ بازالت یک نوع بازالت با منیزیم خیلی بالا می‌باشد که عموما در حوضه‌های پشت قوس فوران می‌کند و به دلیل محتوای کم تیتانیوم و ترکیب عناصر کمیاب متمایز می‌گردد.

تاثیرات اصلی سنگ بازالت بر روی محیط زیست

این سنگ، یک نوع سنگ بدون اثر بر روی آب است، همین بی اثر بودن موجب می‌گردد که برای انواع اکواریوم‌ها انتخابی مناسب باشند، زیرا باعث بالا یا پایین رفتن phآب نخواهد شد. همچنین بر سختی آب هم اثر مستقیم نخواهد داشت. یکی دیگر از مزیت‌های این سنگ ، استفاده در آکواریوم‌های آب شیرین است. زیرا بازالت در طول زمان خیلی سریع‌تر از سنگ‌های آذرین تجزیه خواهند شد و مواد مغذی را به طبیعت هدیه می‌دهند. قطعات بسیار بزرگ این سنگ‌ها برای ایجاد ساختارهای سخت گیاهان به کار برده می‌شوند. از قطعات کوچکتر از اندازه سنگ ریز می‌توانید به عنوان یک بستر خاک مناسب برای تامین مواد مغذی برای ریشه گیاهان ویواریم خود استفاده نمایید.

معدن‌های سنگ بازالت

این سنگ از معادن مختلف استخراج می‌گردد که مشهورترین آنها موارد زیر می‌باشد.

معدن بازالت ماکو

این معدن در استان آذربایجان غربی واقع شده که شامل معدن‌های مختلفی از سنگ‌های بازالت منشوری است که منطقه گردشگری به حساب می‌آید.

معدن بازالت منشوری سربیشه

سربیشه یکی از شهرهایی است که در استان خراسان جنوبی واقع می‌باشد. از این شهر معادن زیبا و منحصر به فردی از سنگ‌های بازالت وجود دارد. سنگ‌هایی که در این معادن استخراج می‌شوند به صورت ستون‌های شش وجهی با قطر کم موجود هستند که در اثر سرد شدن و انجماد ماگمای آتشفشانی به وجود خواهند آمد. این اتفاق موجب تولید نیروی کششی در جهت‌های موازی با سطح‌های گدازه و با زاویه ۱۲۰ درجه از یکدیگر هستند. از دیگر معادن بازالت می‌توان به معدن هراز و معدن باغ دره لواسان اشاره کرد.

مزایا و معایب بازالت

سنگ بازالت یکی از سنگ‌های گدازه است که ویژگی‌های سریع هوازدگی این سنگ موجب می‌گردد که مقدار معینی از مواد‌های معدنی به آرامی از سنگ‌ها آزاد شده و جذب ریشه گیاهان گردد. یکی از نقطه ضعف‌های این سنگ نسبت به دیگر سنگ‌ها وزن آن است. سختی بیش از حد بازالت‌ها کار را خیلی سخت‌تر خواهد کرد. درجه و  میزان سختی این سنگ ۶ می‌باشد.